Çapraşık diş ve uyumsuz çene ilişkilerini bir takım aparatlar yardımıyla düzenleyen diş hekimliği branşıdır. Ortodontik tedaviyi üstlenen diş hekimlerine ortodontist denir. Ortodonti tedavisi süt dişleri döneminde uygulanarak, bu dönemde görülen parmak emme, dudak yeme gibi alışkanlıklara bağlı olarak ortaya çıkan sorunlar ortadan kaldırılır. Ortodonti tedavisi ile çenenin iskelet yapısında kalıcı bir bozukluk meydana gelmesi engellenmiş olur. Karışık dişlenme dönemi de ortodontinin kapsamındadır. Bu dönemde hem süt dişleri hem de kalıcı dişler ağızda bulunur. Süt dişlerinin erken kaybedilmesi ve alttan gelen sürekli dişe rehberlik edememesi durumunda yer darlıkları ortaya çıkar. Ortodonti bu yer darlıklarının giderilmesi ile ilgilenir. Aynı zamanda bu dönemde çene gelişimleri devam etmektedir. Alt ve üst çene gelişiminin birbiriyle uyumlu olarak meydana gelmemesi sonucunda ortaya çıkan çenelerarası uyumsuzluk da ortodontinin kapsamındadır. Kalıcı dişler döneminde ortodonti diş dizilerindeki bozuklukların düzeltilmesi ile ilgilenir. Dişeti hastalıklarına bağlı olarak meydana gelen düzensizliklerin tedavisi ve doğuştan eksik olan veya sonradan kaybedilen dişlere bağlı olarak ortaya çıkan düzensizliklerin tedavisi de ortodontinin kapsamına girer.
Ortodontik tedavi uygulanma şekline göre sabit ve hareketli ortodonti tedavisi olarak ikiye ayrılır:
Sabit Ortodonti Tedavisi
Sabit ortodonti tedavisi adından da anlaşılacağı gibi hastanın çıkartamayacağı sabit apareylerin kullanıldığı ortodonti tedavisidir. Sabit ortodonti tedavisinde dişler üzerine braket olarak adlandırılan oluklu bir metal (günümüzde porselen braketler de kullanılmaktadır) yapıştırılır. Bu oluktan bir tel geçer. 4-6 hafta aralıklarla bu tel değiştirilir.
Hareketli Ortodonti Tedavisi
Hareketli ortodonti tedavisi hastanın kendisinin takıp çıkartabileceği apareylerin kullanıldığı ortodonti tedavisidir. Hareketli ortodonti tedavisi daha çok 6-12 yaş arası çocuklarda uygulanır. Bazı durumlarda hem sabit hem hareketli her iki ortodonti tedavi şeklinin de uygulanması gerekebilir.
ORTODONTİK TEDAVİ SIRASINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER
Ortodonti tedavisine başlanmadan önce ağızdaki tüm çürükler ve dişeti hastalıkları tedavi edilmelidir. Sabit ortodonti tedavisi veya hareketli ortodonti tedavisi, hangi şekilde olursa olsun, ortodonti tedavisi sırasında ağız hijyenine dikkat edilmelidir. Hareketli ortodonti apareyi kullanılıyorsa, yemeklerden sonra aparey çıkartılıp dişler fırçalanmalıdır. Ortodonti apareyinin hijyenine de aynı oranda özen gösterilmelidir.
Sabit ortodonti tedavisinde kullanılan braketler yiyecek artıklarının birikmesi için oldukça uygun bölgelerdir. Bu nedenle, yemeklerden sonra ortodontik diş fırçaları kullanılarak, braketler ve teller arasındaki yiyecek artıkları özenle temizlenmedilir. Ağız hijyenine dikkat edilmezse, ortodonti tedavisi sırasında çürüklerin ve dişeti problemlerinin oluşması kaçınılmazdır.
Sabit braketlere, tellere zarar vereceğinden ve tedavinin uzamasına neden olabileceğinden ön dişlerle elma, armut ısırılarak kopartılmalı, zeytin, kiraz vs. çekirdekli yiyecekler çekirdekleri çıkarılarak yenilmelidir.
Asitli içecekler ortodonti braketleri kullanılan dişlere zarar vereceğinden daha çabuk çürümesine ve minenin zayıflamasına neden olabileceğinden kullanılmamalı yada çok az kullanılmalıdır.
Ortodonti tedavisi gören dişler hareket halinde olduklarından daha hassastırlar.Çok sert ısırmalarda ve sert çiğnemelerde hafif ağrılar görülebilir,bunlara dikkat edilmelidir.
Ortodonti tedavisi uzun süren bir tedavidir ve aylık kontroller söz konusudur. Bu nedenle kişinin ortodonti tedavisi için istekli olması ve randevularını aksatmaması gerekir. Herhangi bir şekilde kullanılan ortodonti apareyinde kırılma, kopma veya çıkma meydana geldiğinde, tedavi olumsuz olarak etkilenebileceği için, zaman kaybetmeden ortodonti uzmanına başvurmak gerekir.
Ortodonti tedavisinde pekiştirme tedavisi oldukça önemlidir. Dişlerin aldığı pozisyonu koruyabilmek için pekiştirme tedavisine mutlaka uyulmalıdır.
PEKİŞTİRME
Ortodontik tedaviniz bittiğinde, braketleriniz çıkartılıp tedavinizin pekiştirme aşamasına geçilir. Pekiştirme aşamasının süresi ortalama 12-24 ay arasındadır. Yalnız bazı özel durumlarda ömür boyu pekiştirme gerekebilir. Bu konuda tedavinin başında size bilgi verilecektir. Pekiştirme aşamasındaki yaşanabilecek sorunların tedavi sonuçlarını olumsuz etkileyeceği bilinmeli ve bu aşamadaki kurallara sıkıca uyulmalıdır.
Pekiştirme aşamasında 2 seçenek söz konusudur:
Sabit Pekiştirme
Sabit apareylerden yararlanılır.Tedavi sonunda braketler çıkartıldıktan hemen sonra, ortodontistiniz alt ve üst çene ön dişlerinizin arkasından tel yapıştırır. Bu tel sabit olarak belirlenen sürenin sonuna kadar dişlerinizde kalacaktır.
Hareketli Pekiştirme
Hareketli apareylerden yararlanılır. Bu apareylerin gün içinde devamlı takılıp, yemek yerken çıkartılması gerekir. Önünde tutucu tel parçası olup istenilen renkte yapılan Hawley apareyler ve şeffaf olan Essix apareyler olmak üzere 2 tip hareketli aparey mevcuttur. Dişleri fırçalamadan önce apareyi çıkartmalı ve tekrar takmadan önce aparey fırçalanmalıdır.Pekiştirme apereyi, "essix plağı adı" verilen görünmeyen şeffaf bir malzemeden ve dişlerin pozisyonunun sabitlenmesini sağlayacak şekilde hazırlanır.
Ortodontik tedavinin bitiminde essix pekiştirme apereyinin kullanım süresi ortodonti uzmanı tarafından belirlenir. Pekiştirme apereyinin bu süre boyunca eksiksiz ve doğru olarak kullanılması hastanın sorumluluğundadır.Ama kullanım sırasında merak edilen her sey mutlaka ortodonti uzmanına danışılmalıdır.Pekiştirme apereyi kurallara uygun kullanılmadığında dişler eski bozuk pozisyonlarına geri dönerler.Böyle bir durum Ortodonti uzmanının sorumluluğu dışındadır.Pekiştirme apereyi ortodontik tedavinin içindedir.Kullanım süresi bitmeden kırılması ya da kaybolması durumunda yeniden yapılması gerekir.
Pekiştirme apereyleri yemek yerken çıkarılır.Ancak içeceklerin alımı sırasında çıkarılmasına gerek yoktur.Pekiştirme apereyleri ağızdan çıkarıldıklarında ortodonti uzmanı tarafından verilen özel kutusuna konularak muhafaza edilirler.Cep, çanta vb. içinde ya da peçete üzerinde tutulmamalıdır.
Pekiştirme apereyi dişler üzerine takılmadan önce dişler çok iyi fırçalanmalı ve diş ipi kullanarak temizlenmelidir.Pekiştirme apereyi temizlenirken musluktan akan su sıcak olmamalıdır.Pekiştirme apereyleri yalnızca su ve sabun ile temizlenmelidir.Suyun dışında her hangi bir solusyon ya da dezenfektan ajan kullanılmamalıdır.Diş macunu kullanmak pekiştirme apereyini matlaştırabilir ve kırılgan hale getirebilir.
Pekiştirme apereyleri radyatör üzerinde tutulmamalı, doğrudan güneş ışığı altında kalmamalı ya da her hangi bir ısı kaynağına yakın bırakılmamalıdır.Kullanım suresi boyunca pekiştirme apereyinde bir gevşeme ya da başka bir sorun olduğunda ortodonti uzmanına başvurup hemen durumun bildirilmesi gerekir.